|
|
- 1282 (početkom) teža povreda noge kralja Dragutina Nemanjića, od pada sa konja (u lovu, kod Jeleča). Za neko vrijeme će ostati gotovo nepokretan. Nezadovoljna vlastela, koristi ovo stanje: traži od njega da vlast preda mlađem bratu, Milutinu.
- 1282. Deževski sporazum - dogovor po kojem je Milutin preuzeo srpski presto. Milutin je trebao da vlada doživotno, sa tim da ga naslijedi jedan od Dragutinovih sinova. Dragutin je zadržao dio srpskih zemalja oko Arilja, Rudnika i Donjeg Lima. Ovaj sporazum se nije održao i bio je izvor kasnijih dužih i većih sukoba u Srbiji.
Kralj Stefan Uroš II
Milutin Nemanjić
- 1282.
 Stefan Uroš II Milutin Nemanjić, kralj Srbije, od 1282-1321.
- 1282. Mihailo, nadbiskup barski, do 1298.
Milutinov krstasti dinar
- 1282. naredba Mletačkog vijeća knezovima u Zadru i Dubrovniku, kao i konzulima u Pulji, Draču i Kotoru da "paze na brskovske dinare i suzbiju rđave (falsifikate)".
- 1282.
 osvajanje Skoplja od strane Kraljevine Srbije (gdje je prenijeta prijestonica).
- 1282. rasprava u mletačkom Vijeću, u vezi sa falsifikatima "brskovskog srebrnog dinara" i davanje daljih instrukcija konzulima u Pulji, Draču i Kotoru.
- 1282. vizantijski car Andronik II Paleolog koristi Mongolsku ("Tatarsku") vojsku Nogaja - za napad na Srbiju (prodrli do Lipljana, Prizrena i Bijelog Drima).
- 1282/83. rođen Stefan Konstantin Nemanjić (sin kralja Milutina, u drugom braku - sa ćerkom vladara Tesalije Jovana II Anđela) budući "mladi kralj" Zete (od 1316-1322).
- 1283. srpska kraljica, do 1284. godine, Jelisaveta (Eržebet) Arpad (1255-1313) ugarska princeza, treća supruga kralja Milutina. Brak raskinut, vjerovatno zbog velikog protivljenja Crkve.
 Milutinov novac
- 1283.
  grad Brskovo. Nastavak razvoja trga Brskovo (osnovan od strane rudara Sasa) kao poznatog rudarsko-trgovačkog mjesta (sa kolonijama Dubrovčana, Sasa i Kotorana). Prelazi u veličinu manjeg srednjovjekovnog grada.
Pominjanje Brskova u povelji Stefana Uroša II Milutina - o slobodi trgovine za Dubrovčane (oko 1283)
- 1284. srpska kraljica, do 1299. godine, Ana Terter (bugarska princeza) četvrta je supruga kralja Stefana Uroša II Milutina.
Mletacki dukat početkom XIV vijeka I, Sailko [GFDL (http://www.gnu.org/copyleft/fdl.html) or CC BY-SA 3.0
(http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons
- 1284. Cekin (dukat) se počinje kovati od strane Mletačke republike. Ovaj zlatnik je najcešće korišćen u prometu robe na veliko, medju trgovcima primorskih gradova. U srednjovjekovnoj Srbiji i Zeti se najviše koristi kovano srebro i srebrni dinar (u primorskim gradovima bakarni folar, za sitnu trgovinu).
Cekin će se u vecoj količini upotrebljavati tek u kasnom srednjem vijeku, u primorskim gradovima pod mletačkom vlašću.
Od XVII vijeka je prisutnija valuta u Crnoj Gori (vrijedio je 125 turskih akči, tj. aspri) ali ga je kao sredstvo placanja (početkom XIX vijeka) potisnuo fiorin.
- 1285 (nakon) smrt nekadašnje srpske kraljice, Belosave Nemanjić (supruga kralja Vladislava).
- 1286 (januar) Jakov I, srpski arhiepiskop, do 1292. Naslijedio je Jevstatija I.
- 1286 (nakon januara) Pljačkanje i paljenje Manastira Žiča, koji je potom duže vrijeme zapusteo. Po jednima, pljačkaju ga i pale Kumani (narod turkijskog porijekla, koji su živjeli u zapadnom dijelu Kipčačkog kanata). Po drugim mišljenjima napad su počinili: Drmani i Kudelini, pa i sam bugarski car Šišman sa Tatarima, kada su napali državu Stefana Uroša II Milutina.
- 1288. Upravnica Zete, Jelena Nemanjić, zida četri franjevacka manastira, na prostoru od Kotora do Skadra. Do 1290. obnavlja benediktinsku samostansku crkvu u Sv. Srđu, na Bojani.
 Osnova Crkve
franjevačkog manastira (1288)
van gradskih zidina Kotora, srušenog 1657. od strane Venecije
- 1288. godine je podignut kompleks
 Samostana Sv. Franja u Kotoru (sa srednjovjekovnim grobljem). Crkva Sv. Franja podignuta je od strane upravnice u Zeti, ranije kraljice Jelene (udovice kralja Srbije, Uroša I Nemanjića). Sačuvano je 137 srednjovjekovnih grobnica, a po istorijskim podacima značajni su natpisi na grobnim plocama.
- 1288. do 1657. Franjevci su bili nastanjeni u samostanu, koji im je sagradila srpska kraljica Jelena van gradskih zidina Kotora, uz riječicu Gurdić (nakon što su,
u drugoj polovini XIII vijeka, došli u Boku). Samostan je iz straha od Turaka srušen od strane Venecije, a fratri su uvedeni u grad.
- XIII v. (kraj) Naziv Crna Gora, u jednoj povelji, predstavlja geografski lokalitet u Zeti, izmedju Lovćena i Skadarskog jezera. Polovinom XIV vijeka , ovaj naziv (Crna Gora; Montenegro) za istu geografsku oblast prisutan je u mletačkim, a nešto kasnije (1376/1379) i dubrovačkim izvorima (planinski masiv, koji se od Risanskog zaliva, iznad Kotora, Grblja i Budve, pruža do iznad Paštrovića).
Od druge polovine XV vijeka, pri kraju vladavine Stefana Crnojevića (1451 - 1464/65) Crna Gora se upotrebljava kao naziv za državu.
 Dio srednjovjekovnog oružja
- 1290. (oko) premiještanje sjedišta srpske arhiepiskopije iz manastira Žiča u Peć.
- 1292. Jevstatije II, srpski arhiepiskop, do 1309.
Mongolsko carstvo (1259) i zastava Nogajske horde
- 1292. Ugovor o miru između vojno nadmoćnijeg vođe Nogajske horde (djela Zlatne horde) Nogaja i kralja Milutina. Kao taoci, kod Nogaja su poslati sin kralja Milutina (budući kralj, Stefan Dečanski) i djeca moćnijih srpskih velikaša (do 1296 ili 1297. godine).
Nogaj (na mongolskom: "pas") ili Kara Nogaj (Crni Nogaj) rođen je u Mongolskom carstvu ("Velika Mongolska država") oko 1235. do 1240. godine. Vođa je "Nogajske horde" (u okviru Zlatne horde) i od 1266. do 1299. godine - gospodar svih oblasti između Đerdapske klisure i Krima. Ruske državice, do Urala, bile su njegovi vazali. Oko 1250. Nogaj je u Memelučkom sultanatu primio islam i ime: Isa Nogaj. Nastavio je da "služi" kanovima Zlatne horde (čiji je vladar de facto i bio). Godine 1284 (1285) izvršio je invaziju Ugarske, a 1287. napao Poljsku. Do vremena smrti Kublaj-kana, 1294. god. Mongolsko carstvo je bilo razdijeljeno na četri zasebna kanata (carstva) u koje se ubrajala i Zlatna horda. Nogaj je, na kraju, ratovao i protiv vladara Zlatne horde - Tohte (koga je inače sam Nogaj doveo na vlast, kao svoju marionetu) i poginuo u sukobu (na rijeci Kagamlik) protiv velikog mongolskog kana Temira Boridžigina (Tohtinog saveznika) 1299. godine. U Bugarskoj, kao car je nastavio da vlada Nogajev sin Čaka, do 1300. godine.
- 1293/94. Kraljevina Srbija je u vazalnom odnosu prema prema Nogajskoj hordi , do 1296/97. ili 1299. godine.
- 1296 (24. avgust) ženidba kraljevića Stefana (budući upravnik - "mladi kralj" Zete, pa kralj Srbije, Stefan Uroš III Dečanski) sa Teodorom Smilec (kćerka bugarskog cara). Njen je otac, Teodor Smilec, u vremenu od 1292 – 1298. bio bugarski car. Majka je budućeg cara Dušana, a srpska kraljica veoma kratko, od januara 1322. do svoje smrti, u oktobru iste godine.
- 1296. u Bugarskoj, car Teodor Smilec podiže pobunu protiv dominacije Nogaj horde, što je, po nekim mišljenjima, podržavala i Kraljevina Srbija (i sama u vazalnom odnosu prema Nogaju).
 
Vlasi u srednjem vijeku i njihove obaveze
- 1298. Ruđer, nadbiskup barski, do 1301.
- 1298. spomen
Crkve Sv. Mateja, u Dobroti (od XVIII vijeka matična crkva ovog pomorskog naselja). Današnji oblik dobija 1670 (i nakon 1770. godine) posle stradanja u velikom zemljotresu (1667).
- 1298. prva bratovština u Boki, koja ima svoj statut, bila je pri crkvi sv. Križa (Kotor).
- XIII v. Crkva Sv. Tekle. Sagrađena je u Spičanskom polju (kod Sutomora) od lomljenog kamena - kao pravoslavna, a kasnije je dodat i katolički oltar. Na groblju crkve se sahranjuju pripadnici obje konfesije.
- XIII v. prvi arhivski pomen Crkve Sv. Franja i Sv. Dujma, u Šuranju (Surana)kasnijim Škaljarima.
- 1299. smrt tatarskog kana Nogaja.
- 1299. sin srpskog kralja Milutina (kasniji kralj Stefan Dečanski) bježi sa dvora tatarskog hana Nogaja (Nogai) gdje se nalazio kao talac.
 Država Nemanjića, krajem XIII i početkom XIV vijeka:
1.Milutinova teritorija; 2. Dragutinova država;
3. Milutinova osvajanja, do 1299 ;4. Privremeni gubitak
teritorije, u Humu, početkom XIV vijeka. 
Kraljica Simonida
- 1299. kraljica Srbije, Simonida Nemanjić (1294 – nakon 1345). Kćerka je vizantijskog cara Andronika II Paleologa. Peta je supruga kralja Stefana Uroša II Milutina, do 1321. godine. Umrla kao monahinja, u vrijeme cara Dušana.
 
Stariji (kotorski) grb familije Buća
- XIV v. (početak) Palata Buća, u Kotoru (kasnijim prepravkama, poslije zemljotresa 1667. izgubila je svoju nekadašnju monumentalnost).
Iz ove porodice, Trifun Buća je bio poslanik kralja Milutina na dvoru pape, u Avinjonu, a Nikola Buća zapovjednik
kotorskih oklopnika cara Dušana, u bici kod Velbužda, 1330. godine. Mihailo Buća bio je poslanik kralja Milutina u Dubrovniku i cara Dušana, u Veneciji.
 Kotor (tzv. Palata Buća. Monofora i bifora, iz druge polovine XV vijeka)
- XIV v. (pocetak) Kotorski statut (Statuta et leges civitas Cathari) pisan na latinskom jeziku. Od deset primjeraka ovog statuta (kasnije štampanog u Veneciji: 1616. godine) dva se nalaze u Crnoj Gori.
- 1300 (oko) od strane kralja Milutina, dograđen pirg Sv. Save u Hilandaru. Na njegova četri kamenom zidana sprata sa kraja XII vijeka, dograđena su sa još četri (sa osnovom od kamena, ojačanjima i dekorisana ciglom). Potkrovlje je obnovljeno 1681/82. godine (beogradski mitropolit Simeon).
Pirg Sv. Save (Hilandar)
- 1300. (oko) rođen Pribac Hrebeljanović. Biće logotet, pa peharnik na dvoru cara Dušana. Jedan je od vlastele u Zeti (župa Grbalj) koji će pružiti podršku "mladom kralju" Dušanu (kao upravniku Zete) u sukobu sa ocem, kraljem Stefanom Urošem III (Dečanskim). Njegov je sin Lazar Hrebeljanović, kasniji srpski knez, rođen 1329. godine, u novom očevom gradu - Prilepcu.
 _  Katedrala Sv. Jovana u gradu Svaču (1300)
i Crkva Sv. Marije u podgrađu (početak XIV vijeka)
- 1300. Katedrala Sv. Jovana , u Svaču. Sazidana je umjesto ranije crkvene građevine, srušene od strane Mongola (1241. godine).
 Ostaci Crkve Sv. Marije
u podgrađu Svača (početak XIV vijeka)
- XIV vijek (početkom) sagrađena Crkva Sv. Marije, u podgrađu Svača.
 
Meropsi i njihove obaveze
- 1301. Marin Petrov Žaretić, nadbiskup barski, do 1306. Bio poslanik kraljice Jelene (majke kralja Milutina) kod pape Bonifacija VIII (poslao dominikance u okolinu Bara).
- 1303. uredba dubrovačke Vlade o zabrani prometa novca (srebrnog dinara) iz Brskova, zbog pojave falsifikata.
-
1303. Kotorski biskup, pored starih (stečena prava) vrši crkvenu jurisdikciju i u novim katoličkim parohijama na teritoriji Srbije (iz pisma pape Benedikta IX barskom nadbiskupu).
- 1304. Mate Balšić, je prvi iz plemićke porodice Balšić, u Zeti, koji se pominje u istorijskim izvorima. Kraljica Jelena Anžujska je u mjesecu maju po njemu poslala pismo dubrovačkom knezu.
Kula kralja Milutina, kod Hilandara.
By Andrija12345678, CC BY-SA 4.0 , via Wikimedia Commons
- 1307. Andrija, nadbiskup barski, do 1324. godine (u vrijeme progona katolika od strane kralja Milutina).
-
1308. privremeno ublažavanje negativnog stava kralja Milutina prema katolicima.
-
1309. smrt osmog po redu arhiepiskopa srpskog, Jevstatija II. Bio na tom položaju od 1292. godine. Neposredno prije smrti, odstupio je sa crkvenog trona i otišao sa kraljem Dragutinom, u Srem.
- 1309. Sava III, srpski arhiepiskop, do 26. jula 1316.
- 1309. (poslije) Zetu na upravu dobija "mladi kralj" Stefan (kasniji kralj, Uroš III Dečanski) a stolovao je u Skadru. U jednom (mletačkom) dokumentu iz 1310-1311. Tituliše se kao "kralj Dioklije, Albanije, Huma i Pomorja".
Nije ostavio mnogo tragova o svom djelovanju u ovoj oblasti Kraljevine. Pretpostavlja se da je pao pod jak uticaj zetske vlastele.
- 1307 - 1309 građena je Crkva Bogorodice Ljeviške, zadužbina kralja Milutina, u Prizrenu.
Bogorodica Ljeviška (1307 - 1309) i
kralj Stefan Uroš II Milutin
Dio ostataka
srednjovjekovnog Bara
By Dudva (Own work - Ruins_with_flag_in_Stari_Bar.jpg) [CC-BY-SA-3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons
- 1310. (oko) rodjena bugarska vlastelinka Jelena, od 1332. supruga Stefana uroša IV Dušana i kraljica (kasnije carica) Srbije. Njeni su portreti očuvani u sedam srednjovjekovnih crkava.
- XIV v. (prva polovina) katolička Crkva Sv. Mihaila, u Kotoru.
- XIV v. Kotor ima dva dobro organizovana lazareta, sa priorom (starješinom) pisarom i hirurgom. Jedan je "izvan vrata od Gurdića", a drugi na području Dobrote.
- 1311 (kraj) ili početak 1312. godine - završeni unutrašnji sukobi u Srbiji.
- 1313. (-1318) srednjovjekovna župa Piva, pominje se u Svetostefanskoj hrisovulji. Kasnije će u toj oblasti Stare Hercegovine biti podignut manastir (1573-1586) i formirano pleme Pivljani.
Nekadašnja kraljica Jelena Nemanjić, kao monahinja (na fresci iz 1321. godine)
- 1314. (8. februara)
 smrt Jelene Nemanjić , na svom dvoru u Brnjacima (supruga srpskog kralja Stefana Uroša I). Nekadašnja kraljica Srbije, kasnije upravnica u Zeti, bila je zamonašena od 1309. godine (u Crkvi Sv. Nikole, u Skadru). Od 1317. slavi se kao svetiteljka.
- 1314. godine, kralj Milutin je u Manastiru Studenici podigao Crkvu Sv. Joakima i Ane ("Kraljeva crkva").
 
Kralj Milutin
- 1314. Dinoša, srednjovjekovno razvijeno naselje (u blizini Podgorice i Tuzi) pomenuto u povelji kralja Milutina.
 
Srednjovjekovni mac
(muzejski primjerak, po crtežu A. Deroka)
- 1314. pobuna sina kralja Milutina, "mladog kralja" Zete, Stefana Nemanjića, inicirana od strane moćne zetske vlastele, suzbijena je od strane mnogobrojnijih Milutinovih snaga. Stefan gubi zvanje "mladog kralja" i povlači se sa druge strane rijeke Bojane, stupajući u pregovore sa ocem.
Suprotno dogovoru, Milutin je okovao i u skopskoj tamnici privremeno (djelimično) oslijepio svog sina (sa ženom Teodorom i dva sina: Dušanom i Dušicom - poslat kao izgnanik u Konstantinopolj, kod tasta Andronika).
Manastir Banjska sa Crkvom Sv. Stefana (1317. godina).
Vanjagenije, CC BY-SA 3.0 , via Wikimedia Commons
- 1314. pa do marta 1316. pretpostavlja se, mogla je biti izdata Svetostefanska hrisovulja (Banjska povelja), kao darovna povelja na pergamentu (180 stranica) sa potpisima i pečatima kraljeva Milutina i Dragutina Nemanjića. Donešena je na sastanku braće u Paun-polju (nakon pobune i iznanstva porodice Stefana Dečanskog). Predhodio mu je sastanak (1314) srpskih kraljica: Simonide i Kataline Nemanjić, supruga Milutina i Dragutina. Hrisovulja nije izdata na saboru i nije potvrđena od arhiepiskopa Save III (preminuo u julu 1316).
Nije sačuvana prvobitna Povelja, već kao prepis iz 1317. godine (sa prepisima potpisa kraljeva) koji je ovjeren od strane arhiepiskopa Nikodima - tek nakon smrti starijeg brata, kralja Dragutina (12. maja 1317). Dragutin je u ovom prepisu potpisan kao "brat Gospodina velikog kralja Stefana Uroša", a naziva sebe i bivšim kraljem: "Blagoverni rab Hristu Stefan, prežde (ranije) bivši kralj". Kralj Milutin se na ovom prepisu potpisuje kao "Stefan, po milosti Božjoj kralj i samodržac svih srpskih zemalja i pomorskih". Na jednom od poslednjih listova ovog prepisa darovnice, nalazi se i kasnija bilješka Stefana (Stefanice) Crnojevića.
 Svetostefanska hrisovulja
(Banjska povelja)
- 1315 - 1317 (1322) tzv. "Velika glad" u Evropi, usljed vremenskih neprilika i podbacivanja roda žitarica.
- 1315. (1316) Svetomiholjska povelja kralja Milutina, u kojoj se navode sela u Zeti, data manastiru Svetog Stefana (Banjska). Pomen sela Godinje, Žaborovo i Gostilje ,u Podluškoj župi.
-
1315. pominjanje Pavla Tomina iz ogranka Toma, velike kotorske porodice Drago, kao značajnog privrednika početkom XIV vijeka. Sa Tripunom Mihailovim Buća - poslanik kralja Milutina u Francuskoj.
- 1316. smrt kralja Dragutina. Kralj Milutin zatvara njegovog sina Vladislava.
Stefan Vladislav II Nemanjić
- 1316. Stefan Vladislav II Nemanjić (sin ranijeg kralja, Dragutina) upravljao je u Sremu ("Sremska kraljevina"), do 1325. godine.
- 1316. kralj Milutin po prvi put vlada cjelokupnom teritorijom Kraljevine Srbije, do 1321. godine.
"Mladi kralj Zete" Konstantin Nemanjić [Public domain], via Wikimedia Commons
- 1316. Stefan Konstantin Nemanjić (drugi sin kralja Milutuna) nakon suzbijanja pobune "mladog kralja" Zete, Stefana (kasnijeg Uroša III Dečanskog) dobija titulu "mladog kralja" Zete i vrši upravu na toj teritoriji - sa nezvaničnim statusom prestolonasljednika (kao nasljednik nikada nije ozvaničen na kraljevom saboru). Uz kralja Milutina ovaj "mladi kralj" se pominje prilikom davanja priloga crkvi sv. Nikole, u Bariju.
- 1316 (26. jul) smrt arhiepiskopa Save III.
- 1317 (vjerovatno 12. maja) arhiepiskop srpski, do 1324. godine - Nikodim I (rođen oko 1270). Prvi put se javlja u izvorima, aprila 1290. Kao učenik će preteći u zvanju (crkvenom položaju) svog vršnjaka i mentora Danila (kasniji arhiepiskop, od 1224 - 1337 - Danilo II). Nikodim je bio iguman Manastira Hilandara, od 1311 - 1316. godine, pouzdan diplomatski emisar i preteča slavnog Kalinika (takođe savremenika). Krunisaće Stefana Dečanskog za kralja, 1322. godine. Poznati "Nikodimov Tipih" (prvi puni tipik sa kalendarom) izgoreo je u Narodnoj biblioteci, 6. aprila 1941. god. prilikom bombardovanja. Nikodim I je preminuo 1324. godine (12. maja: prema Danilčevom tipiku, iz 1416. godine, istog dana kada je bio izabran za arhiepiskopa).
- 1317. publikovano dijelo budućeg barskog nadbiskupa , Gijoma Adama: "De Modo Saracenos extirpandi".
- XIV v. (prva polovina) podaci da se svilena buba gaji u oblasti Donjeg Pilota, kod Skadarskog jezera, sa obavezom davanja manastiru određenog broja čaura.
1318. Luška župa. Pominjanje ove župe kao srednjovjekovne oblasti (Lusca ili Luscha giopa) na području djela današnje opštine Podgorica. Nekada je bila nastanjena iliro-romanskim starojediocima, Španjima i Lužanima, sa crkvom posvecenom sv. Makabeju (kult nepoznat medju doseljenim Slovenima).
Poznata je i kao jedna od župa Duklje, u ranom srednjem vijeku. U XV vijeku, njeni se stanovnici pominju kao Lužani (Luxeni; Luxani). Sada je to naziv za manje polje na lijevoj obali Matice - kraj Podgorice.
- 1318. Limljani , selo u Crnici (župa Crmnica) pominje se u povelji kralja Milutina.
- 1318. Onogošt, kao naselje u istoimenoj župi, u kojem kralj Milutin vodi mirovne pregovore sa Dubrovnikom.
- 1318. obnavljana crkva Manastira sv. Srđa i Vaha, na Bojani, od strane kralja Milutina.
- 1319. prvi pomen Banjana (kasnije pleme, u XVI vijeku). Godine 1422. pominju se stočari ("vlasi") iz Dragaševog katuna, u Banjanima.
 
Dušman Nemanjić, sin Stefana Uroša III Dečanskog.By XIV century serbian painter, Public domain, via Wikimedia Commons
- 1320 (ili prije) Dušman Nemanjić, stariji sin Stefana (Dečanskog) umire u Carigradu (gdje je, 1314.godine, po naredbi kralja Milutina, prognan sa svojim ocem). Pretpostavka je da je rođen u Zeti (Skadru) za sada nepoznatog datuma (vjerovatno između 1306 i 1308. godine) obzirom da je navedeno kako je bio prognan u "drugom mladosnom uzrastu" (od 5. do 14. godine).
- 1320 (krajem ili početkom 1321) povratak Stefana, "oslijepljenog" sina kralja Milutina, iz Konstantinopolja u Kraljevinu Srbiju (na insistiranje svetogorskih kaluđera i arhiepiskopa Nikodima). Daje mu na upravu župu Budimlju, na Limu, a njegovog sina Dušana zadržava kod sebe.
- 1320/21. Gračanička poveljakralja Stefana Uroša II Milutina, kao proglas kojim osniva i dariva manastir Gračanicu. Ova povelja ima poseban odjeljak: „Zakon stari Srbljima“ u kome je data zakonska regulativa za stanovnike teritorije manastirskog vlastelinstva.
- 1321. Crkvu Uspenja Presvijetle Bogorodice (Gračanica) sagradio je kralj Milutin.
Crkva Uspenja Presvijetle Bogorodice (Gračanica).
Fotografija iz 1913. godine.
- 1321. (29. oktobar) smrt kralja Milutina, u Nerodimlju. Sahranjen je u manastiru Banjskoj. Posle 1389. tijelo je prenešeno u Trepču, a oko 1460 (za vrijeme epidemije kuge) od strane vladike Silvanija, mošti su prenešene u manastir Svetih Ćirila i Metodije, u Bugarskoj. Posle više premiještanja, nalaze se u crkvi Svete Nedelje (crkva Svetog kralja) u Bugarskoj.
Za naslednika, Milutin je bio odredio sina Stefana Konstantina, što će izazvati nove sukobe u Kraljevini Srbiji.
Mošti kralja Milutina (u crkvi Svete Nedelje, zvane i crkvom Svetog kralja, u Bugarskoj)
 
Kralj MilutinPo fresci u Gračanici (1320/21) - derivative work - Unknown Serbian painter, Public domain, via Wikimedia Commons
- 1322/1323. Građanski rat u Kraljevini Srbiji, između sinova kralja Milutina: dotadašnjeg "mladog kralja" Zete, Stefana Konstantina Nemanjića (1282/83 - 1323) i Stefana Uroša III Nemanjića (Dečanskog). Po Grigoriju Cimblahu Konstantin odbija ponudu brata Stefana da "primi drugo dostojanstvo carstva, kao drugi sin" uzdajući se u snagu svoje vojske, u kojoj se nalazilo mnogo stranih najamnika.
- 1322. (6. januar) Stefan Uroš III Dečanski (podrškom crkve) postaje kralj Srbije do 1333. godine. Bio je "mladi kralj" (upravnik) u Zeti, do 1314. godine (pobune protiv oca, kralja Milutina).
- 1322. (oktobar) smrt srpske kraljice Teodore Nemanjić, majke budućeg kralja i cara, Dušana. Sahranjena je u Crkvi Sv. Stefana (Manastir Banjska). Srpska je kraljica bila veoma kratko: od januara do oktobra 1322. godine. Njen sarkofag pronađen je tek 1915. godine (kao i dva kraljičina prstena).
Kao bugarska princeza, ćerka cara Smileca (vladao od 1292-1298) i Smilecine (ćerka vizantijskog sevastokratora Konstantina Paleologa) udala se (možda 1306. ili kasnije) za kraljevog nasljednika, Stefana (Dečanskog). Do 1314. postaje majka dva sina: Dušmana i mlađeg Dušana (budućeg kralja). Mada tokom braka nije imala nikakvu značajnu političku ulogu, sa svojim je suprugom Stefanom bila je u dobru i zlu: svjedok je sukoba "mladog kralja" Zete sa ocem Milutinom, njegovog djelimičnog osljepljenja i progona cijele porodice iz Skadra u Konstantinopolj. Njen lik nije oslikan ni na jednoj sačuvanoj fresci, pa joj izgled danas nije poznat.
-
1322. Srpski kralj se nastoji približiti Zapadu, ali barski đakon Vito ne uspijeva u Apuliji ugovoriti ženidbu Stefana Uroša III Dečanskog sa Blankom, ćerkom Filipa Tarentskog.
- 1323. bitka na području Zete sa snagama Stefana Uroša III Nemanjića (Dečanskog) i
smrt "mladog kralja" i upravnika Zete, Stefana Konstantina Nemanjića. Sahranjen je u Zvečanu.
- 1323. pominje se Mladen ( sa titulama župana i vojvode) kao upravnik župa Trebinje i Dračevica (oblast kasnijeg Herceg Novog) u vrijeme kralja Stefana Dečanskog. Potiče iz stare zahumske vlastelinske porodice. Otac je kasnijeg Dušanovog sevastokratora, Branka Mladenovića i djed Vuka Brankovića. Ćerka Ratoslava mu je bila udata za velikog srpskog župana, Altomana Vojinovića (majka Nikole Altomanovića).
Kraljica Marija Nemanjić (detalj na ikoni, iz 1327) derivative work - Basilica di San Nicola - Bari
wikipedia.org – javno vlasništvo
-
1324. udaja Marije Paleolog (Palailogos) za kralja Stefana Uroša III Dečanskog. Srpska je kraljica, do 1331. godine. Otac joj je bio blizak rođak vizantijskih careva i nosio je titulu panipersevasta, a nekadašnja srpska kraljica Simonida (u to vrijeme monahinja) bila joj je tetka. I Marija je umrla kao monahinja, imenom Marta, 1355. godine.
-
1324 (12. maja) preminuo je, u pedesetim godinama života, arhiepiskop srpski Nikodim I (dana 12. maja: prema Danilčevom tipiku, iz 1416. godine) na isti datum kada je izabran za crkvenog poglavara.
Danilo II – arhiepiskop srpski, od 1324 – 1337. god.
- 1324. Danilo II (Danilo Pećki) srpski arhiepiskop, do 1337.
- 1324. Gijom Adam, katolički nadbiskup barski, do 1341.
Palata Pima, u Kotoru. Dograđivana je od XIV do XVII vijeka.
By Sailko (Own work) [CC BY 3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by/3.0)], via Wikimedia Commons
- 1325. Dubrovnik počinje kovati groševe.
- XIV v. Palata Pima, Kotor. Dograđivana je više puta, od XIV do XVII vijeka.
- XIV v. Predstave pozorišta kao i zabavljače, sa muzickim instrumentima (igrišce, glouma, pozorišče) srpski pisac Teodosije opisuje kao "mrsko pozorište na ulici, koje svojim nečastivim i ružnim riječima, đavoljim pjesmama i nepristojnim smijehom skrnavi i upropaštava duše svijeta, koji po žezi, vjetru i prašini predstave gleda".
- XIV v. sagrađena Palata Bizanti, u Kotoru. Nakon zemljotresa 1667. godine, dodato je sjeverno krilo.
- 1326. Od godine 1326. sačuvane su notarske knjige grada Kotora (300 svezaka) ali je institucija notara postojala i ranije (u Kotoru se pominje profesionalni notar, 1200. godine). Tokom XIV vijeka, u Kotoru i Budvi, svještena lica su postepeno isključivana iz vršenja ovih poslova, obzirom da nijesu polagali notarsku zakletvu.
U manje ekonomski razvijenim Baru i Ulcinju, svještenici su i dalje ostali kao bilježnici u ovim poslovima.
- 1326. spomen
Crkve Sv. Juraja, u Škaljarima. Na teritoriji ove župe, izvori XIV vijeka će zabilježiti postojanje crkava: Sv. Bazilije (1330) Sv. Križa (1331) i Sv. Katarine (1336).
 Djelovi kamenog amblema stare apoteke u Kotoru
- 1326. Apoteka u Kotoru (prvi podaci).
- XIV v. Kotor ima dvije apoteke: gradsku i privatnu. Gradska je radila do kraja XVII vijeka, kada je i ona postala privatna. Najstarija kotorska apoteka se nalazila iza crkve sv. Marije.
- 1326. Filip iz Ferma, prvi je poznati hirurg u Kotoru. Pominje se u jednom dokumentu (Philipus de Firmo, medicus plagarum).
- Pocetak XIV vijeka - Gramatikalna škola, u Kotoru. Počela je sa radom početkom XIV vijeka (po nekima u XIII vijeku).
- 1326. (do 1337) Palata Drago, u Kotoru (na Trgu pred Katedralom Sv. Tripuna). Na palati su uklesani grbovi (propeti zmaj) na više mjesta. Ova vlastelinska porodica je dala puno značajnih ličnosti, na polju kulture, umjetnosti, ekonomskog i političkog života grada Kotora, od XIII do XVIII vijeka. Pomen gradjevine imamo u kotorskim notarskim spisima prve polovine XIV vijeka, u vezi sa Jelenom Drago.
Građevina je dovršena na prelazu iz XV u XVI vijek. Značajna porodica Drago je nestala pocetkom XIX vijeka, a palata pripala opštini za javnu namjenu.
 Palata Drago, u Kotoru
- 1326. Perastum (Perast) se kao mjesto pominje u kotorskim notarskim knjigama (u zalivu Boke Kotorske, ispod brda Sveti Ilija). Najprije je bio feud opatije Sv. Djordja, u jurisdikciji Kotora. Potom se razvio u pomorsko-trgovacku opštinu, težeći sve većem osamostaljenju.
 Kasniji grb Perasta
(iz mletačkog perioda razvoja pomorsko-trgovačke opštine)
- 1326. (18. avgust) Podgorica se kao trg pominje u knjizi iz Kotorskog arhiva. Iste godine i u jednom pismenu iz manastira Morače. Po zapisu iz crkve sv. Djordja u Podgorici, podignuta je u X vijeku (prve kuće je izgradio gospodar Gorske župe, župan Marko). Nalazila se u dukljanskoj (zetskoj) Podluškoj župi. Smatra se da je ime dobila od susjedne, Gorske župe - "ispod" koje se nalazila.
Sa novca Stefana Dečanskog
- 1326(oktobar) prvo pominjanje Komana u pisanim kotorskim izvorima.
- 1326 - 1337. u kotorskim pisanim spomenicima, Kčevo (ne samo kao mjesto, već predio kasnijeg cijelog plemena Ozrinića) se pominje i kao Kočova ili Kočeva. Kasnije se Kčevom naziva dio budućeg plemena. Oblik Čevo se javlja krajem XV vijeka (vrijeme Crnojevića).
- 1326. Tekla (od kraja XIV vijeka kao Teklići, a kasnije Ćeklići) kao selo u kotorskim sudsko-notarskim spisima.
- 1326. drugi po redu vladar Osmanskog Carstva, beg Orhan I, vlada od 1326 do 1359. godine. On će koristiti građanske ratove u Vizantiji (najprije u vrijeme Andronika III Paleologa) za dalja osvajanja vizantijskih posjeda u Maloj Aziji. Kasnije, osvaja i u Evropi (posebno koristeći građanske ratove Jovana V Paleologa). Njegove pohode će nastaviti nasljednik, sultan Murat I (1326 - 1389) koji će vladati od 1359. godine (prvi pravi osmanski osvajač na evropskom tlu).
- 1327. do 1335. godine, pominje se majstor Vita, iz Kotora . Fra Vita (Vita Trifunov Cuco/Cucolo; Vita Trifunov Kotoranin) je među tridesetak zanatlija iz Kotora - glavni majstor-graditelj Visokih Dečana.
(po kamenom natpisu na južnom portalu manastira Dečani).
 Natpis graditelja, fra Vita, iz Kotora (Dečani,
Crkva Svetog Spasa, južni portal, 1328 - 1335)
- 1327. pominju se Ulići, na važnom karavanskom putu.
- 1327. početak kovanja osmanskog novca - srebrne akče (aspra) u vrijeme sultana Orhana. Njeno kovanje je prestalo 1687.
- 1330. (28. jul) Bitka kod Velbužda. Poraz bugarskog cara (i despota od Vidina) Mihajla III Šišmana Asena od kralja Srbije Stefana Uroša III Dečanskog. Ovim je sprijeceno spajanje vizantijske vojske (cara Andronika III) sa bugarskim saveznicima, u cilju zajedničkog napada na Kraljevinu Srbiju. U sukobu je poginuo bugarski car, Mihajlo III.
 Oružje, oko 1330. godine
Mapa ostataka Starog Bara
CC-BY-SA-3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0
- 1330. Statut grada Bara (prvo pominjanje). Tekst nije sačuvan.
- 1330. osnovani janičari, kao elitna vrsta pješadije i dio centralne vojske u Osmanskom carstvu (odlukom sultana Orhana). Plaćani su iz državne blagajne. U pocetku ih je bilo 1000. U XV i XVI vijeku su najodanija sultanova vojska. U vrijeme Mehmeda IV (1648 - 1687) bilo je 40000 janičara.
- 1330. Prvi pisani tragovi o Velici (sa 42 domaćinstva, u sklopu metoha Visokih Dečana) nalaze se u Dečanskoj hrisovulji (sadrži popis sela i imena njihovih stanovnika).
- 1330. Hoti i Tuzi se pominju u Dečanskoj hrisovulji. Pomen oblasti vlastelina Lješa Tuza ( kasniji katun Tuzi i istoimeno mjesto).
Sa dinara
Stefana Uroša III
- 1330. upad srpskog kralja Stefana Uroša III u Zetu i paljenje vlastelinskih imanja, zbog podstrekavanja i pružanja podrške u pobuni njegovog sina Dušana. Povlačenje "mladog kralja" Dušana i pobunjene vlastele iz Zete na drugu stranu Bojane, u jesen iste godine.
- 1330. (posle) Kraljevina Srbija je najmoćnija vojna sila na Balkanskom poluostrvu.
- 1330. trgovci kožom i obućom, iz Podgorice (Kotorski arhiv).
- 1331. Dušan, kao "mladi kralj", nakon pomirenja sa ocem, ponovo vlada u Zeti. Privremeno osipanje Dušanovih pristalica. Novo podstrekavanje Dušana protiv srpskog kralja, od strane vlastele u Zeti.
- 1331. (21. avgust) zarobljavanje kralja Stefana Dečanskog u malom utvrdjenju Petrču, kraj neutvrđenog dvora u Nerodimlju, od strane odreda vlastele iz Zete (po nekim autorima: po zamisli Đuradja ,ili Đuraša Ilijića, vlastelina iz Gornje Zete) .
Prevlaka: natpis sa nadgrobne ploče Đuraša Ilića (Ilijića) čelnika
kralja Stefana Dečanskog i vojskovođe (trećeg viteza)
cara Dušana (oko 1362)
- 1331. Kralj Srbije, Stefan Uroš IV Dušan . Najprije "mladi kralj" (upravnik) u Zeti, pa kralj Srbije , od 1331-1346. Za kralja ga je krunisao srpski arhiepiskop Danilo II, u dvoru Svrčinu, 8. septembra.
- 1331 (11. oktobra) pominju se prvi put Crnojevići, pred notarom (najstarija kotorska notarska knjiga) u izjavi dva Dubrovčanina: "ab illis de Cernoe nomine Calogureg et a suo catone". Sledeći se 1351. godine pominju Mihailo i Radoslav Crnojević, u službi cara Dušana (utvrđivanje kotorskih granica). Vjeruje se da Radič Crnojević potiče od jednog od dvojice navedenih.
Kralj Stefan Uroš III Dečanski - po detalju prikaza darodavca, sa ikone Sv. Nikole, u Bariju (oko 1327)- derivative work
- 1331. (11. novembra) smrt kralja Stefana Uroša III Dečanskog (vjrovatno, pod jakim pritiskom užeg kruga vlastele, kralj Dušan se saglasio da njegov otac bude zadavljen, u Zvečanu, gdje je bio zatvoren; postoje i mišljenja o prirodnoj smrti Dečanskog, koje njegov nasljednik potencirao i u "Žitju kralja Stefana Uroša III").
- 1331. Bugarski boljari su sa trona protjerali caricu Anu (sestru dotadašnjeg srpskog kralja, Stefana Dečanskog) a na presto, za svog cara postavili Jovana Aleksandra Asena (sestrića bugarskog cara Mihajla III Šišmana Asena, pogubljenog na Velbuždu). Da bi preduprijedio osvetu srpskog kralja Dušana, novi bugarski car Jovan mu za ženu šalje svoju rodjenu sestru, Jelenu.
- 1332. (april) pobuna vlastele u Zeti (Dimitrije Suma i vojvoda Bogoje) protiv kralja Stefana Uroša IV Dušana.
Carica Jelena Nemanjić
derivative work [Public domain], from Wikimedia Commons
- 1332. (19. aprila) ženidba kralja Dušana sa bugarskom vlastelinkom Jelenom (sestra bugarskog cara Jovana).
- 1332. Miloš Vojinović, carski stavilac (sin vojvode Vojina) pominje se u delegaciji koju je kralj Dušan poslao na pregovore sa Dubrovnikom. Sa zetskom vlastelom i svojim ocem, bio je učesnik pobune protiv srpskog kralja Stefana Uroša III Dečanskog, na strani princa Dušana. Kralj Dušan ga je nakon toga na svom dvoru postavio za stavioca. Ubrzo, poslije pregovora u Dubrovniku, umro je mlad, bez poroda.
- 1332. Prodaja Stona. Uz pomoć uticajnog Nikole Buće, iz Kotora, protovestijara kod kralja Dušana, Dubrovnik je od Kraljevine Srbije otkupio Ston, decembra mjeseca (po cijeni od 8000 perpera i stalnom godišnjem dodatku od 500 perpera). Nikola Buća ce dobiti plemstvo u Dubrovačkoj republici.
- 1332. publikovano djelo barskog nadbiskupa, Gijoma Adama: "Directorum ad Passagium Faciendum per Philippum regem Franciae in terram sanctam anno 1332".
- 1332. pominje se Crkva Sv. Eustahija, u Dobroti (oštećena u zemljotresu 1667. godine, pa obnovljena). Nešto iznad nje, sagrađena je 1772. godine nova crkva Sv. Eustahija.
   Predstave luka na freskama,
u Srbiji srednjeg vijeka
- 1333. pomen vojvode Vojina , rodonačelnika porodice Vojinović, kao izaslanika kralja Dušana u Dubrovniku (u vezi sa svetodmitarskim dohotkom). Od neznatnog seockog vlastelina, koji je držao posjede u okolini Gacka, svojim je ratnim zaslugama privukao pažnju kralja Stefana Uroša III Decanskog, dobio titulu vojvode i postepeno širio svoje imanje u zaleđu Dubrovnika. Bio je neprijateljski raspoložen prema Dubrovniku. On i njegovi potomci (Vojinovići) bili su poznati po agresivnom , nasilnom ponašanju i običaju da sve rješavaju mačem. Zbog svoje ratoborne prirode, lako je našao zajednički jezik sa vlastelom iz Zete, željnom daljeg osvajanja. Vojvoda Vojin i najstariji mu sin Miloš , staju na stranu "mladog kralja" Dušana (koji je tada upravljao Zetom) u pripremama pobune protiv oca, srpskog kralja Stefana Uroša III .
- 1333. i 1335. godine Pobori se pominju kao prezime (Pobore).
- 1334. zauzimanje Ohrida, Kostura i Strumice od strane Kraljevine Srbije. Prekid opsade Soluna.
- 1334. poraz Kraljevine Ugarske (kralj Karl Robert) u napadu na Srbiju kralja Dušana.
- 1334. prezime Mahinić (u kasnijim Mainama) a od 1431. pominju se Mahine (Maine) kao selo, kojim upravljaju Đuraševići (Crnojevići). Iz ovog sela vodi porijeklo Nikola Mahinjanin (1425 - Rim, 1480) poznati pisac, naučnik i diplomata.
Crkva manastira Ljubostinja, na kojoj je radio zidar iz Bara, Rade Borović, od 1388 – 1405. godine.By Milena Zindovic, CC BY-SA 3.0 via Wikimedia Commons
- 1335. (oko)u Baru je rođen Rade Borović ("Rade Neimar" ili "Rade Baranin") graditelj crkve Manastira Ljubostinje (zadužbine knjeginje Milice Hrebeljanović) od 1388-1402. Po predanju - poginuo je u padu sa skele, prilikom građevinskih radova na ranije postojećoj crkvi (iz XI ili XIII vijeka) u Župi Nikšićkoj, u blizini koje je i sahranjen (kasnija Crkva Sv. Luke, pri današnjem ženskom Manastiru Župa Nikšićka).
- 1335. Apotekar u Kotoru, Enrik Bonanini i Djovani Andjelov, oba iz Barlete.
- 1335. Altoman Vojinović se prvi put pominje kao "Altoman, sin Vojinov", bez titule. Bio je jedan od tri sina srpskog vojvode Vojina (sa istočnohumskim posjedima u Gackom i okolini, kroz koje prolazi važan dubrovački karavanski put). Altoman je kasnije (oko 1443) nezavisno od ocevih posjeda, držao dio teritorije istočnog Huma, u zaleđu Dubrovnika (sa kojim je održavao dobre odnose) zarađujući i na davanju podrške (zaštiti) dubrovačkih karavana.
- 1335. i 1336. Ledinac, kao naziv područja u kasnijem Njeguškom polju (gdje se razvio središnji dio katuna i kasnijeg plemena Njeguši). Kao i Grbalj, bio je u posjedu kotorskih plemićkih porodica, ali slabo nastanjen: u tom vremenu se pominju tri stanovnika, od kojih dva u mjestu Vrba. Kotorani su izgubili svoje posjede u Ledincu (kasniji Njeguši) u drugoj polovini XIV vijeka, uglavnom u korist doseljenika.
- 1336. Negloše (pomen imena potoka u kasnijem Njeguškom polju)
Grb Buća Nikole, u kamenom reljefu (Kotor, XIV vijek)
- 1336 - 1350 Kotoranin Nikola Buća, kao protovestijar na dvoru kralja i cara Dušana (vodio finansije). Pripadao je bogatoj i uticajnoj vlastelinskoj i trgovačkoj porodici. Još je Trifun Buća (Tripe Mihov) bio poslanik kralja Milutina na papskom dvoru, u Avinjonu, kao i kod brata francuskog kralja (Karla de Valoa, od koga su Buće dobile dozvolu da na svoj grb postave ljiljanov cvijet - znak francuskih kraljeva).
Mihailo Buća je poslanik kralja Milutina u Dubrovniku, a cara Dušana u Veneciji. Prije dužnosti protovestijara, Nikola Buća je u bici kod Velbužda (1330) zapovijedao kotorskim oklopnicima (u službi, tada "mladog kralja" u Zeti, princa Dušana). Tripe Mihović Bućić, navodi se kao dvorjanin kasnijeg cara, Stefana Uroša V Nejakog.
Joanikije II (arhiepiskop, od 1338).By Dilic, CC BY-SA 3.0 , via Wikimedia Commons
- 1338. Joanikije II, srpski arhiepiskop i prvi pećki patrijarh do 1354. Nije poticao iz redova igumana ili hilandarskog bratstva, već je bio visoki činovnik (logotet) cara Dušana.
- 1339. (do 1344) kanonizacija kralja Stefana Dečanskog, za života kralja Dušana.
- 1339. zategnuti odnosi izmedju Kraljevine Srbije i Banovine Bosne, zbog "humske zemlje", čiji su zapadni djelovi od početka XIV vijeka u sastavu Bosne.
- 1339. prvi likovni prikaz državne zastave Kraljevine Srbije, na pomorskoj karti Angelina Dulcerta, iz katalonske radionice kartgrafa sa Majorke. Karta je na pergamentu, iz dva spojena dijela (1020/750mm).
 Prvi prikaz državne zastave
Kraljevine Srbije (na pomorskoj karti
Angelina Dulcerta, iz 1339. godine)
 Prikaz šest mjesta u Zeti
(od Kotora do Ulcinja) po karti
A. Dulcerta, iz 1339. godine
- 1340. pobuna Dušanovog vojvode Hrelje (Makedonija) i njegov prilazak Vizantiji.
- 1340. pregovorima u Veneciji, juna mjeseca, kralj Dušan obezbijedio sklonište za sebe i porodicu, u slučaju pobune u Srbiji.
- 1341. Ivan III, nadbiskup barski, do 1347.
- 1341 (jun) Smrt vizantijskog vladara Andronika III Paleologa (1297 - 1341). Nasljeđuje ga Jovan V Paleolog.
- 1342. pregovori kralja Dušana i Jovana Kantakuzena, u Prištini i vojne akcije Kraljevine Srbije protiv Vizantije (Albanski gradovi i Ser).
- 1343. pomen Vojislava Vojinovića u Dubrovniku (ne zna se kojim poslom , a moguće u vezi prenosa kraljevog stonskog dohotka na Vojinoviće). Od 1345. pominje se sa titulom kneza.
- 1344. Bitka kod Stefanijane i poraz snaga Kraljevine Srbije.
 Potpis na povelji kralja
Stefana Uroša IV Dušana (1345)
- 1345. (25. septembra) osvajanje Sera (gdje se Dušan proglasio carem) jugoistočne Makedonije i ostrva Halkidika (sa manastirom Hilandarom) .
- 1345. (14. januara) pominje se kao knez, Vojislav Vojinović, sin vojvode Vojina (iz Gacka i okoline) . Ne znaju se tačno kneževe teritorije (van očevih, u Gacku) osim pomena oblasti sa mjestom Svinjarevo.
Pojas sevastokratora cara Dušana, Branka Mladenovića (otac Vuka Brankovića). Na njemu je izvezeno ime vlasnika i grb (sa lavom na čelenci). Britanski muzej.
[Public domain], via Wikimedia Commons
- 1345. (oko) rodjen Vuk Branković, najmladji sin sevastokratora Branka Mladenovića, koji je upravljao Ohridom.
- 1345 (nakon) smrt nekadašnje kraljice Srbije, Simonide Nemanjić (pete supruge kralja Milutina). Preminula kao monahinja.
-
Klement VI
freska (XIV vijek) [Public domain],
via Wikimedia Commons
1346 (6. januar) Pismo četvrtog avinjonskog pape, Klementa VI, kralju Stefanu Urošu IV Dušanu, u kome se , između ostalog, navode i benediktinske opatije u Boki Kotorskoj, koje su još za ranijih kraljeva, njegovih predhodnika, zauzeli pravoslavni sveštenici i kaluđeri. Slično stanje je bilo u Konavlima, Trebinju i župi Dračevici, gdje je uz pravoslavlje bilo jako i patarenstvo. Papina preporuka je bila da ta mjesta, u miru, kralj prepusti kotorskom biskupu.
Car Stefan Uroš IV Dušan
- 1346. Stefan Uroš IV Dušan , car Srbije , od 1346-1355. Krunisanje je održano u Skoplju, 6. aprila. Desetogodišnji prestolonaslednik Uroš, takođe je krunisan - za kralja. Najvecoj "gospodi srpskoj" , rodjacima svojim i ženinim, Dušan dijeli vizantijske titule "despota" i "sevastokratora" (ali ne i staroj, skromnoj i konzervativnoj raškoj vlasteli).
"Mladi kralj" Stefan Uroš V Nemanjić (od 1346 upravnik Zete)
- 1346. "Mladi kralj" (upravnik) Zete je prestolonasljednik Stefan Uroš V, sin cara Dušana.
- 1346. Peć je sjedište Srpske Patrijaršije.
- 1346. Uglješa Mrnjavčević, namjesnik cara Dušana u okolini Dubrovnika (vjerovatno Trebinja i Konavla). Napreduje brže od svog brata Vukašina.
- 1347. Veliki župan Altoman Vojinović, prvi se put pominje sa tom titulom (moguće da je dobio i ranije, oko 1443) nakon uspješnog pohoda sa kraljem Dušanom u Albaniju. Pretpostavlja se da je kralj na njega , za nagradu, prenio i uživanje stonskog dohotka (500 perpera godišnje) koji su Dubrovčani bili dužni isplaćivati (za kupovinu Stona). Od kasne jeseni 1347. u braku sa Ratoslavom Mladenović , kćerkom vojvode Mladena (rodonačelnika Brankovića).
- 1348. smrt vojvode Vojina (rodonacelnika Vojinovića) oca: vec pokojnog Miloša (bio stavilac na dvoru) Altomana (veliki župan) i Vojislava Vojinovića (stavilacc na dvoru i knez). Veliki župan Altoman preuzima oceve oblasti, a njegovi odnosi sa preostlim bratom Vojislavom se pogoršavaju.
1348. rodjen Nikola Altomanović (Vojinović) sin velikog župana Altomana Vojinovića.
 
Približan izgled šlema na carskom dinaru
CC-BY-SA-3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons
Grb Stefana Uroša IV Dušana
By Aleksandar Palavestra upon medieval documents [GFDL (http://www.gnu.org/copyleft/fdl.html) or CC-BY-SA-3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/)], via Wikimedia Commons
- 1348. (novembra) predaja Epira i Tesalije caru Dušanu.
- 1348.(oko) Vojislav Vojinović, sa titulom stavioca na dvoru cara Dušana. Kao stavilac se pominje i 1350. godine. Postepeno će izgraditi veliki uticaj na prestolonasljednika Stefana Uroša V.
- 1348. stabilizacija srebrnog dinara, od strane cara Stefana Uroša IV Dušana. Stari kraljevski i carski dinari, težine izmedju 0,96 i 2,12 grama - prekivani su u carski dinar, prosječne težine1,5 gram. Car Dušan je izdao mnogo tipova novca, u raznim varijantama. Kovao je i "poludinare", kao i manje količine bakarnog novca.
Za razliku od unutrašnjosti, zetski gradovi u Pomorju su imali razvijenu trgovinu na malo. Sa dopuštenjem centralne vlasti, uz posebnu autonomiju,već odavno su kovali svoj posebni bakarni novac, zvani folar : u Kotoru, Baru, Ulcinju, Svaču i Starom Gradu (Budvi).
- 1348. povelja cara Stefana IV Dušana manastiru sv. Arhandjeli, sadrži nazive svih sela u oblasti Pilota.
- 1348. Crkva Sv. Georgija (U Momišićima, Podgorica) prvi se put pismeno pominje u povelji cara Stefana Uroša IV Dušana Manastiru Hilandaru. Nije tačno utvrđeno kada je sagrađena (po nekim izvorima, u XVI vijeku). Više puta je rušena i obnavljana. Godine 1688. u novom pohodu na pleme Kuče, vojska Sulejman-paše je prolaskom kroz Momišiće (iz osvete, zbog tada čestih poraza u Kučima) spalila crkvu. Dvojica sveštenika i 40 četrdeset đaka, živi su spaljeni u ovom hramu. Njihove kosti su iz crkve sv. Đorđa, pod Goricom (Podgorica) premještene u mjesto stradanja (momišićku crkvu) 1936. godine.
Širenje crne smrti (kuga)
u Evropi, od 1347 - 1353.godine
By Andrei nacu at en.wikipedia [Public domain], fro m Wikimedia Commons
- 1348. (krajem) car Dušan, carica Jelena i sin Uroš, sklanjaju se od kuge u izolovanoj Svetoj gori (mada je svim ženama bio zabranjen boravak na Atosu). Prisustvo Jelene na Svetoj gori u mnogome je uslovilo da car Dušan kasnije ne bude proglašen svetiteljem.
- 1348. smrt od kuge, priznatog graditelja i majstora-klesara iz Bara, Mihoja Brajkova (Miha; Michoe petrarius; Michoe petrarius filius Braichi de Antibaro - Mihoje kamenar, sin Brajka iz Bara). Izradjivao je gradjevinske elemente za raskošne palate vlastele u Dubrovniku. Kapitalno djelo: kameni klaustar franjevačkog samostana, u čijem pročelju je i sahranjen (S. de magister Micha petrar d Antivar qui fecit claustrum cum omnibus suis - grob majstora Mihe kamenoresca iz Bara koji je napravio klaustar sa svim svojima).
 
Vučja glava (sa kasnijeg novca Balšića)
By vremenskalinija.me
- 1348. vlastelin Stipko Balšić, koga Štuflaj navodi u jednom dokumentu ("Stipcho Balsich de Cerna Gora") a koji je po nekim mišljenjima mogao biti otac Balše I.
- 1348 (9. novembra) Breznica (kasnija Pljevlja) kao naselje se prvi put pominje u ugovoru sklopljenom u Dubrovniku (navodi se Brajan Bogdanović, iz Breznice "Vgaup Bogdanovich de Bresnica"). Po svoj prilici su njeni stanovnici donosilli u Dubrovnik: krzna, med i vosak. U to vrijeme, nalazila se pod velikim županom Altomanom Vojinovićem, a ime trga potiče od istoimenog, starijeg naziva za oblast - župu. Naziv trga i kasnijeg mjesta carinjenja (po njegovom osvajanju od strane banovine Bosne) upotrebljavaće se sledećih stotinu godina, u spisima vezanim za trgovačku i kreditnu djelatnost stanovništva u Dubrovniku. Pretpostavka je da se pored ovog imena, od 1390. godine za trg uporedo koristi i naziv Pljevlja.
 
Položaj Breznice (kasnija Pljevlja) u istoimenoj župiCC BY-SA 3.0 - via Wikimedia Commons
- 1349. (i 1350) diplomatski sukob cara Dušana i bosanskog bana Stefana II, oko Huma.
- 1349. Dominik, nadbiskup barski, do 1360.
- 1349. prodor odreda Banovine Bosne u spsku Carevinu (preko zemlje velikog župana Altomana Vojinovića) kroz Konavle, do Cavtata.
- 1349. (21. maja) Dušanov zakonik, donešen na Spasovdanskom crkveno-državnom saboru , u Skoplju.
- 1349. Katolička crkva je dobila odredjena prava po Zakoniku cara Dušana. Njeni su pripadnici imali slobodu ispovijedanja, ali ne i slobodu propagande. To se prvenstveno odnosilo na teritoriju Zete, u čijim su primorskim gradovima živjeli skoro samo katolici.
- Sredina XIV vijeka - Statut grada Budve (latinski original).
- 1350. potpuno opadanje značaja Brskova kao rudarsko-trgovačkog mjesta.
Hilandarski prepis Zakonika cara Dušana
[Public domain], from Wikimedia Commons
- 1350. Vukašin Mrnjavčević, župan u Prilepu.
- 1350. (oktobar) vojnom akcijom, Dušan sa carskom vojskom ( i odredima Altomana Vojinovića) od banovine Bosne otima oblast Huma.
- 1350. carica Jelena dobija građanstvo Venecije.
- 1350 (poslije) Bogunovići. Vlastelin Bogun Nemanjić, iz okoline Pljevalja (Lever Tara i Đurđevića Tara) rodonačelnik je poznate porodice-bratstva iz Dubrovnika - koja se po njemu prozvala Bogunovići. Njegov sin Lavrentije (Lovrica) Nemanjić, dvorjanin Stefana Uroša IV Dušana, pratio je svog rođaka i kralja prilikom njegove posjete Dubrovniku (1350).
U ovom gradu je i ostao da živi, kasnije uzevši prezime po ocu. Bratstvo Bogunovići su u Dubrovniku živjeli do 1582. godine i iselili se, pretežno u Liku (Dubrovački arhiv - Čingrijina geneologija).
 Mačevi XIV vijeka, iz korita
rijeke Zete: 1) oko 1350. godine ; 2 i
3) 14-ti vijek i 4) 1350 - 1400. godine
- 1351. Pilot je bio najsiromašnija biskupija, koja je pripadala Barskoj nadbiskupiji (po izvještaju sabirača desetka).
- 1351. Crkva Svetog Arhiđakona Stefana (Reževići). Porušena je u XIX vijeku (ostaci zidova sa dijelom fresaka, naslonjeni na istočni zid manastirskog konaka).
- 1351. Vizantinski car Jovan VI Kantakuzin (1347-1354) podstaknut turskom opasnošću, od bugarskog cara Jovana Aleksandra, a kasnije i od srpskog dvora, traži novčanu pomoć za svoju flotu, u cilju sprječavanja prelaska Osmanlija u Trakiju.
Ovi dalekovidi pokušaji Romeja su odbijeni, a Grci su na pomenutim dvorovima dočekani nesmotreno, osiono, bez smisla za diplomatiju i ispraćeni psovkama. Kantakuzin će ipak biti prinuđen da, godinu dana kasnije, turske trupe iz Anadolije koristi kao plaćenike u građanskom ratu.
 Turci Osmanlije, 1355. godine
- 1352.Bitka kod Dimotike (u građanskom ratu u Vizantiji) i teško stradanje srpske konjice na strani Paleologa (njih 4000 u okviru srpsko-bugarskih snaga) pod komandom kaznaca Borilovića, u sukobu sa Turcima, unajmljenim od Kantakuzina. Turska vojska je iznenadnim napadom porazila neprijatelja i izvršila pustošenje dijela bugarske teritorije.
- 1352. Pad Cimpe. Turci koristeći građanski rat, kao plaćenici Kantakuzina, zauzimaju malo utvrdjenje, koje postaje njihov prvi posjed u Evropi, što predstavlja događaj od svetsko-istorijskog značaja.
- 1354. osvajanje Galipolja od strane Osmanlija.
- 1354. Sava IV, srpski patrijarh, do 1375.
- 1354. dopuna Zakonika cara Dušana.
- 1354. (sredina) Papa Inoćentije VI u pismu (istina ljubaznom) kao odgovor na predlog za pokretanje krstaškog rata protiv Osmanlija, cara Dušana namjerno naziva samo - " kraljem".
- 1354. provala četa Kraljevine Ugarske u Srbiju (očigledno sa papskim blagoslovom) i njihovo povlačenje, usled neke zaraze medju vojskom.
Neki od kotorskih relikvijara XIV vijeka
- 1355 Đuraš Ilijić (predak kasnijih Đuraševića-Crnojevića) raniji čelnik kralja Stefana Uroša III Dečanskog, kao jedan od vojskovođa ("treći vitez") cara Stefana Uroša IV Dušana, poslat sa vojskom radi odbrane Skradina od Mađara.
- 1355. (prije smrti cara Dušana) Vojislav Vojinović nosi titulu kneza.
- 1355. Paštrovići (prvi pomen vlastelinske porodice). Nikolica Paštrović, poslanik cara Dušana u Dubrovniku.
- XIV v. (dograđivana do XVIII v.) Crkva Sv. Klare, u Kotoru.
- XIV v. (do XVII v) zgrada franjevačkog samostana, u Kotoru.
- 1355. (mart) papsko izaslanstvo (biskup Petar Toma) na dvoru cara Dušana, zbog velikog kašnjenja biva neljubazno primljeno. Donose poruku: Evropa još nije spremna za rat sa Osmanlijama.
 Srbija cara Stefana Uroša IV - Dušana
- 1355. (20. decembar) smrt cara Dušana. Sahranjen u Arhandjelovom manastiru, u Prizrenu.
Vučja glava (sa novca Balšića)
By vremenskalinija.me
- 1355. Balšići, kao oblasni gospodari u okolini Skadra, koji samo formalno priznaju centralnu vlast regenta Jelene Nemanjić i nasljednika Uroša V, kao i njegovog namjesnika u Zeti, vlastelina Žarka (koji upravlja iz Skadra).
- 1355. carica Jelena Nemanjić, regent Srbije, do 1356. godine. Boravila je u Skadru, ali je vrlo brzo, 1356. sa dijelom vojske otputovala u Ser (kojom je oblašću počela upravljati u ime svog sina). Godine 1356. već je bila monahinja, Jelisaveta, ali je ostala politički aktivna (aprila 1357. prisutna je na državnom saboru, u Skoplju).
- 1355. godine sa smrću srpskog cara Dušana i povlačenjem vojske iz Bosne, srpski vojvoda Vuk Kosača sklapa dogovor sa bosanskim banom o saradnji. Dogovor uključuje priznanje titule vojvode srpskog i mogućnost nasleđivanja titule potomcima. Tako da nakon smrti vojvode Vuka Kosače, titulu vojvode nasleđuje njegov stariji sin Vlatko Vuković Kosača (brat Hrana Vukovića Kosače).
Stefan Uroš V,
car (od 1356)
- 1356. Car Stefan Uroš V ("Nejaki") naslednik cara Dušana Nemanjića, vladao od 1356-1371.
 Potpis na pismenu cara
Stefana Uroša V (1357)
Ulcinjski sitni novac (folar)
iz vremena Uroša V (1355)
- 1356. Žarko (oko 1336 - prije 1371 ) vlastelin cara Uroša V Nemanjića i upravnik oblasti Zete (od 1356-1360) sa sjedištem u Skadru, pominje se u vezi sa zaplijenom robe dubrovačkih trgovaca, u Svetom Srdju. Bio je oženjen kcerkom polusestre cara Dušana, Teodorom Dejanović. U vrijeme Uroša "nejakog" ( i stalnog odsustva careve majke Jelene) Zetom je upravljao gotovo samostalno. Njega ce 1360. godine sa vlasti u Skadru zbaciti porodica Balšić. Njegov sin Mrkša Žarković će se 1391. oženiti kćerkom Balše II. Po Mlečanima, vlastelin Žarko je "baron gospodina raškog kralja, koji upravlja oblastima Zete, Bojane i tamošnjeg primorja".
- 1356. (proljece) smrt kesara Preljuba.
- 1356. Novostvorena vlastela, Jovan Komnin Asen ( brat carice Jelene) i despot Simeon (carev polubrat) otcjepljuju svoje teritorije od Srbije, a sama carica Jelena napušta sina i samostalno odlazi u Ser, gdje ostaje. Stavlja grad i sersku oblast pod svoju kontrolu, preduhitrivši tako kesara Vojihnu, koji je vladao Dramom. Osamostaljenje despota Olivera.
- 1356 (ljeto) Rat Ugarske i Mletačke Republike, tzv. "drugi mletački rat". Ugarski kralj Ludovik I Anžujski u cilju širenja teritorije, organizuje "krstaški" pohod protiv oslabljene Carevine Srbije (Stefana Uroša V) uz novčanu pomoć pape, ali je neočekivano započeo sukob sa Venecijom i izvršio prodor u sjevernu Italiju. Njihov sukob je okončan Zadarskim mirom, 1358. godine (Mlečani gube svoje posjede u Dalmaciji).
- 1357. despot Simeon (polubrat cara Dušana) zauzima Kostur i okolinu, proglašavajući se za cara. Državni sabor u Skopju, iste godine će stati na stranu cara Uroša Nemanjića.
- 1357. (april) zvanično proglašenje Stefana Uroša V Nemanjića za cara Srbije, na državnom saboru u Soplju.
- 1357. vojni poraz Simeona Paleologa - Siniše Nemanjića (nakon njegovog prodora u Skadarsku oblast) u pokušaju da se nametne za srpskog cara.
- 1358. Uglješa Mrnjavčević, veliki vojvoda.
- 1358. Zadarskim mirom, Venecija je potisnuta sa istočnog Jadrana.
- 1359."Karavan" je kao termin upotrijebljen u dubrovačkim srednjovjekovnim knjigama (orijentalni uticaj u karavanskoj trgovini osjetio se i prije dolaska Turaka). Ova riječ je do nas došla preko Vizantije (nalazi se u spisima Konstantina Porfirogenita). Propise o karavanima sadrži srednjovjekovni Kotorski statut, ali ne i dubrovački.
- 1359. Balšići su najmoćnija vlastelinska porodica u okolini Skadra.
- 1359. smrt velikog srpskog župana, Altomana Vojinovića.
- 1359. Vojislav Vojinović, knez Huma ( krajem vladavine samozvani " veliki knez, sve srpske, grčke i pomorske zemlje") po smrti svog brata vlada širim područjem, gotovo samostalno, kao oblasni gospodar. Njegovi posjedi su po veličini više odgovarali državi, nego nekoj oblasti. Mada nikada nije vladao teritorijom Huma, nazivao se knezom Huma. Kao uticajni dvorjanin (stavioc) samog cara, postaje po posjedu i vojnoj snazi najmoćniji oblasni gospodar u tzv. Raškoj zemlji i važna podrška caru Stefanu Urošu V. Svoje dotadašnje imanje je uvećao protjeravši maloljetnog bratanića, Nikolu Altomanovića sa majkom (Altomanovom udovicom) na neki od sitnijih posjeda blizu ugarske granice (uz podršku samog cara Stefana Uroša V).
Nezajažljivo drsko i na silu, u stilu Vojinovića, zavladao je dotadašnjim posjedima svoga pokojnog brata Altomana. Imao je veliki uticaj na samog cara Uroša V. Koliko ce biti samostalan, pokazuje i to da sebe više neće nazivati knezom Humskim , vec "Stefan" i "veliki knez Voislav, sve srpske, grčke i pomorske zemlje". Posjedi će mu pri kraju vladavine odgovarati srži teritorija koje su imali prvobitni Nemanjići.
Pismo Vojislava Vojinovića Dubrovčanima (1362)
Izgled kotlastog šlema na novcu cara Uroša V
 
Izgled jedne srednjovjekovne zastave
- 1359. Ugarski upad u Srbiju i sukob (okolina Rudnika) sa slabijom vojskom Vojislava Vojinovića. Uslijedio je osmodnevni, dalji prodor kralja Ludviga u zemlje Vojislava Vojinovića, do povlačenja Ugara, krajem jula iste godine.
- 1359. kopnena, djelimična opsada Dubrovnika (grad je od 1358. vazal Kraljevine Ugarske) od strane kneza Vojislava Vojinovića, kao odmazda za prodor ugarskog kralja u njegovo sjeverno područje. Grad je prinudjen da mu za mir placa 4000 perpera.
- 1359. godine umire srpski vojvoda Vuk Kosača i na njegovo mesto stupa stariji sin Vlatko Vuković Kosača. Vojvoda je na dvoru kralja Bosne i veoma nezavisan u vladanju svojim teritorijama. Sa kraljem Bosne će krenuti u proširenja teritorije Vojvodstva i Kraljevine.
Despot Simeon Paleolog (Siniša Nemanjić) polubrat cara Dušana, čiji je napad car Uroš V odbio kod Skadra, 1357.
By XIV century serbian painter (From this page) [Public domain], via Wikimedia Commons
- 1359. Bitka kod Aheloja. Zauzimanjem Tesalije i Epira (Nićifora Orsinija) despot Simeon Paleolog (Siniša Nemanjić) svoju državu definitivno odvaja od vlasti srpskog cara Stefana Uroša V. Simeon se sam, dvije godine ranije, proglasio za cara i nasljednika Stefana Uroša IV Dušana (svog polubrata). Zavladao je južnim oblastima nekadašnjeg srpskog carstava: Tesalijom, Epirom i Albanijom. (Rođen je 1326. godine, u braku Stefana Uroša III Dečanskog sa princezom Marijom Paleolog, unukom vizantijskog cara, Mihajla VIII Paleologa).
|
|
_
